Żelazo jest jednym z pierwiastków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bierze udział w procesie powstawania komórek krwi, pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Niestety, wchłanianie żelaza – pochodzącego zarówno z diety, jak i suplementacji – może być zaburzane przez niektóre pokarmy czy napoje. Czy zielona herbata wypłukuje żelazo? Jak na ten proces wpływa kawa, alkohol i inne substancje? Co zaburza wchłanianie żelaza i z czym nie łączyć tego pierwiastka?

 

Jakie produkty wypłukują żelazo z organizmu? Przyjmowanie żelaza a alkohol, kawa, herbata

 

Co najbardziej wypłukuje żelazo z organizmu? Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto na początku wyjaśnić, że określenie „wypłukuje żelazo z organizmu” jest zdecydowanie nieprecyzyjne. Nieprawidłowości w zakresie gospodarki omawianym pierwiastkiem w organizmie możemy za to określić mianem osłabionego wchłaniania żelaza, a także nadmiernej utraty żelaza – skutkuje to jednocześnie tym, co potocznie określa się mianem „wypłukiwania żelaza”. I tak:

 

• osłabione wchłanianie żelaza może nastąpić na skutek różnych czynników, takich jak łączenie pokarmów bogatych w żelazo z napojami bądź produktami osłabiającymi przyswajanie omawianego pierwiastka, ale również w wyniku zaburzeń wchłaniania, będących objawem chorób układu pokarmowego lub dysfunkcji tego układu;
• nadmierna utrata żelaza może z kolei być wynikiem masywnych i nagłych lub przewlekłych krwawień (na przykład przy endometriozie, przy porodzie),

Czy alkohol wypłukuje żelazo?

 

Odpowiedź na powyższe pytanie wcale nie jest oczywista. Z jednej strony częste picie alkoholu przyczynia się oczywiście do ogólnego pogorszenia kondycji organizmu – niezależnie od tego, czy jest to wpływ na poziom żelaza w organizmie, na funkcje poznawcze czy na układ immunologiczny. Co najmniej z tego względu alkoholu powinno się unikać. Z drugiej strony faktem jest, iż alkohol może… zwiększyć ilość żelaza magazynowanego w wątrobie. Wynika to z szeregu procesów metabolicznych, jakim alkohol poddawany jest w organizmie. W następstwie tych mechanizmów we wspomnianym organie obecne są znacznie większe ilości żelaza, niż u osób niepijących, co jednocześnie przekłada się na zwiększone ryzyko uszkodzenia wątroby.

Czy cola wypłukuje żelazo?

 

Napoje typu coca-cola zawierają fosforany, które, spożywane łącznie z żelazem, będą zaburzały wchłanianie tego pierwiastka. Aby uniknąć takiej sytuacji, warto zrezygnować z popijania posiłków bogatych w żelazo colą.

Czy kawa wypłukuje żelazo?

 

Kawa jest bogatym źródłem polifenoli – a więc substancji określanych mianem przeciwutleniaczy, które, co do zasady, mają korzystny wpływ na ludzkie zdrowie (walczą z negatywnymi skutkami stresu oksydacyjnego). Niestety, polifenole w połączeniu z żelazem wpływają na ograniczenie jego wchłaniania, dlatego – podobnie, jak ma to miejsce w przypadku napojów typu coca-cola – warto zrezygnować z picia kawy do posiłków bogatych w żelazo.

Czy herbata wypłukuje żelazo?

 

Herbata (zarówno czarna, jak i zielona oraz inne jej odmiany) może powodować słabe przyswajanie żelaza. Przyczyny tego stanu rzeczy są podobne, jak w przypadku kawy – herbaty zawierają bowiem przeciwutleniacze (ich najbogatsze źródło to herbata zielona), które w połączeniu z żelazem będą ograniczać jego wchłanianie.

 

Żelazo – z czym nie łączyć? Co hamuje wchłanianie żelaza?

 

Z czym nie łączyć żelaza, by nie powodować problemów z wchłanianiem? Oto grupy substancji i związków, które mogą wpływać na zaburzenie procesu przyswajania żelaza z układu pokarmowego (jeśli są spożywane łącznie z omawianym pierwiastkiem):

 

• fityniany. Są to substancje obecne w największych ilościach w produktach zbożowych, a także nasionach i orzechach oraz w niektórych warzywach (najwięcej fitynianów obecnych jest w warzywach strączkowych);
• fosforany. Są one obecne między innymi we wspomnianych wcześniej napojach w typie coca-coli, ale również w tonikach oraz w produktach mlecznych i pełnoziarnistych, jajkach, rybach i mięsie;
• polifenole (przeciwutleniacze). Znajdziemy je między innymi w kawie, zielonej herbacie, a także w czerwonymi winie, produktach z wysoką zawartością kakao i w skórkach owoców;
• minerały takie jak wapń, cynk, magnez. Jednoczesne spożywanie wielu pierwiastków może przyczynić się do wzajemnego ograniczenia ich wchłaniania.

 

 

 

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

 

1. Kawa, herbata, piwo a żelazo – co utrudnia wchłanianie żelaza?

 

Na ograniczenie wchłaniania żelaza z posiłków mogą wpływać pokarmy  bogate  w polifenole (kawa, herbata), fosforany (napoje typu cola czy toniki), pokarmy i dania dostarczające do organizmu wiele składników mineralnych jednocześnie (wapń, cynk, magnez), a także źródła fitynianów (substancji obecnych zwłaszcza w produktach zbożowych, ale również w produktach sojowych wytwarzanych w procesie ekstrakcji). Alkohol z kolei może przyczyniać się do magazynowania żelaza w zbyt dużych ilościach w wątrobie.

 

2. Przyjmowanie żelaza – przed czy po jedzeniu?

 

Z uwagi na możliwość zaburzenia procesu wchłaniania żelaza przez część napojów czy pokarmów, zaleca się jego przyjmowanie na czczo i/lub między posiłkami – by zminimalizować ryzyko wpływu spożywanego jedzenia na przyswajalność żelaza.

 

3. Dlaczego żelazo się nie wchłania?

 

Dlaczego organizm nie przyswaja żelaza? Przyczyn może być wiele, natomiast wśród nich wyróżnia się najczęściej dysfunkcje układu pokarmowego, przebiegające z zaburzeniami wchłaniania (chodzi tu między innymi o celiakię, swoiste i nieswoiste zapalenia jelit, wady anatomiczne, guzy (polipy, nowotwory), przewlekłe biegunki, nietolerancje pokarmowe, zakażenia pasożytnicze).

 

Źródła:

1. Opis substancji: Żelazo [w:] Baza Leków Medycyny Praktycznej online, dostęp: 16.04.2025
2. Dr med. D. Wnęk, Dieta w niedokrwistości z niedoboru żelaza [w:] Medycyna Praktyczna, 16.03.2022
3. Sułek, Gospodarka żelazem [w:] podyplomie.pl, dostęp: 17.04.2025
4. Pietrzak, Skuteczne leczenie żelazem – zasady postępowania w niedoborze izolowanym i przebiegającym z niedokrwistością [w:] Lekarz POZ 1/2024
5. Taylor, D. Rampton, Metabolizm żelaza [w:] Medycyna Praktyczna, 28.09.2015
6. Gawarzewska, Skuteczność suplementacji żelaza z witaminą C lub bez niej [w:] termedia.pl, dostęp: 17.04.2025
7. Hus, A. Mastalerz-Migas, Algorytm różnicowania przyczyn niedokrwistości [w:] Lekarz POZ 1/2022
8. Dr n. med. i n. o zdr. J. Malinowska, Żelazo – znaczenie, źródła, przykłady realizacji z diety [w:] Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, ncez.pzh.gov.pl, dostęp: 17.04.2025