Męska płodność – jak ją poprawić i co na nią wpływa?

Męska płodność to zagadnienie, o którym jeszcze do niedawna nie wspominało się w kontekście trudności z poczęciem dziecka. Obecnie jednak wiemy, że problem z płodnością może leżeć zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny. Kiedy mówimy więc o niepłodności panów? Po jakim czasie bezowocnych starań zrobić badania i jakie czynniki wpływają na jakość nasienia?

 

Co obniża męską płodność?

 

Zanim odpowiemy na pytanie o to, jakie czynniki negatywnie wpływają na płodność u mężczyzn, warto na początku dowiedzieć się, co oznacza ten termin. Płodność to tak naprawdę jakość nasienia. Ocenę spermy przeprowadza się na podstawie specjalnych badań, uwzględniających pomiar liczby plemników w próbce, ich ruchliwość, a także wielkość i prawidłowość budowy. Im parametry te są lepsze (im więcej dobrej jakości plemników znajduje się w ejakulacie), tym większe są szansę na zapłodnienie partnerki. Co istotne – badania donoszą, że już 1 na 10 mężczyzn ma problem z płodnością i jakością nasienia, dlatego na długo przed planowaniem potomstwa warto zadbać o zdrowie i wyeliminować czynniki wpływające negatywnie na zdolność do płodzenia.

 

Jakie elementy wpływają więc na pogorszenie jakości nasienia oraz na obniżenie męskiej płodności? Wśród nich można wyróżnić:

 

• nadwagę i otyłość, prowadzącą często do problemów hormonalnych (w tym problemów z hormonami odpowiadającymi za funkcje seksualne i rozrodcze mężczyzny);
• niezdrową dietę – bogatą w żywność przetworzoną, pełną cukru, utwardzonych tłuszczów, produktów odzwierzęcych, a ubogą w owoce, warzywa, tłuszcze roślinne, orzechy, pełne ziarna i ryby;
• brak aktywności fizycznej – co przekłada się nie tylko na utrudnienie kontroli masy ciała, ale również na pogorszenie postawy, obniżenie wydolności organizmu oraz na spowolnienie metabolizmu;
• stosowanie używek – narkotyki, nikotyna oraz alkohol wpływają oczywiście negatywnie na jakość spermy niemal we wszystkich aspektach (zmniejszenie liczby plemników, ich nieprawidłowa budowa i inne);
• nawracające infekcje bakteryjne, grzybicze lub wirusowe, a także infekcje w jamie ustnej (bakterie z tego obszaru mogą dostać się do krwiobiegu, a stamtąd – również do nasienia). Na obniżenie płodności wpływa także brak lub niewłaściwe leczenie chorób przewlekłych – w tym nadciśnienia i cukrzycy.

 

Płodność u mężczyzn – kiedy należy wykonać badania i jak powinny wyglądać?

 

O niepłodności u mężczyzn oraz u kobiet mówi się, jeśli co najmniej roczne starania o potomstwo nie przynoszą efektów. Po takim czasie należy bezwzględnie wykonać badanie nasienia. Nie warto w takiej sytuacji „czekać” na badania partnerki oraz na wykluczenie przyczyny niepłodności po jej stronie, ponieważ przyczyna ta – jak to już wcześniej zostało wspomniane – może mieć źródło zarówno w organizmie partnera, jak i kobiety.

 

Badanie nasienia polega po prostu na oddaniu próbki spermy do laboratorium. Zazwyczaj odbywa się to za pomocą samodzielnej masturbacji w specjalnie przeznaczonym do tego pokoju w przychodni czy klinice (jeśli pacjent chce oddać próbkę do pojemniczka w domu, musi bezwzględnie dostarczyć ją do laboratorium w ciągu 1 godziny od pobrania). Przed badaniem mężczyzna powinien zachować wstrzemięźliwość seksualną trwającą od 3 do 4 dni (obejmującą zarówno stosunki płciowe, jak i masturbację). Co istotne – w pojemniku na próbkę musi znaleźć się cała sperma z jednego wytrysku. Ma to bowiem znaczenie dla obliczenia liczby plemników i oceny potencjału płodności.

 

Jak poprawić jakość nasienia i zwiększyć szanse na ciążę?

 

Mężczyznom, u których nie udaje się od razu odnaleźć uchwytnej przyczyny niepłodności, zaleca się przede wszystkim modyfikację stylu życia, polegającą na usunięciu omówionych już powyżej czynników. W praktyce taki pacjent powinien zadbać o:

 

• uregulowanie masy ciała – najlepiej do właściwego wskaźnika BMI (jeśli oczywiście jest taka możliwość, ponieważ panowie z mocno rozbudowaną masą mięśniową czy uczestnicy sportów sylwetkowych zazwyczaj będą mieli podwyższone BMI przy niskim udziale tkanki tłuszczowej);
• zwiększenie poziomu aktywności fizycznej oraz jej częstotliwości. Dla poprawy wydolności i kondycji organizmu wystarczą już 3 półgodzinne treningi w tygodniu;
• poprawę nawyków dietetycznych. W jadłospisie mężczyzn mających problemy z płodnością powinny pojawić się produkty bogate w witaminy (a zwłaszcza witaminę A, E oraz witaminy z grupy B) oraz minerały (cynk, magnez, wapń, chrom, potas i inne). Wszystkie te składniki znajdziemy w owocach, warzywach, ale również w nabiale, chudym mięsie, w rybach, orzechach, pestkach i produktach pełnoziarnistych;
• ograniczenie, a najlepiej całkowite zaprzestanie korzystania z używek;
• uregulowanie chorób przewlekłych, zadbanie o stan jamy ustnej, wyleczenie próchnicy czy odszukanie przyczyny nawracających infekcji;
• ograniczenie stresu oraz zapewnienie sobie odpowiedniej ilości snu.

 

W niektórych przypadkach lekarz może również zlecić stosowanie określonych suplementów diety (najpopularniejsze z nich to preparaty z kwasem foliowym, koenzymem Q10, a także z kwasami DHA).

 

Źródła:

1. R. L. Barratt, L. Björndahl, C. J. De Jonge, D. J. Lamb, F. O. Martini, R. McLachlan i inni, tłum. lek. J. Paciorek, Diagnostyka niepłodności męskiej – część I. Analiza danych umożliwiających opracowanie globalnych wytycznych [w:] Medycyna Praktyczna: Ginekologia i Położnictwo 04/2018
2. Dr n. med. R. Drabczyk, Grupy leków o potencjalnie ujemnym wpływie na płodność mężczyzny [w:] Medycyna Praktyczna, 08.03.2016
3. dr hab. n. med. J. Słowikowska-Hilczer, Niepłodność męska – metody postępowania [w:] Ginekologia po Dyplomie 05/2022
4. dr hab. n. med. J. Słowikowska-Hilczer, Niepłodność męska [w:] Ginekologia po Dyplomie 02/2023
5. Wiktorowicz, K. Okręglicka, A. Nitsch-Osuch, Wpływ sposobu żywienia na płodność mężczyzn [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2019, tom 13, nr 3